«Το Ηράκλειο είναι ένα χάος. Κάθε γωνιά του όμως προσφέρεται για έναν ζωγραφικό πίνακα … Κάθε τόσο οι δρόμοι ανοίγονταν σε δημοτικές πλατείες περιστοιχισμένες από τρελά κτίρια αφιερωμένα στον νόμο, τη διοίκηση, την εκκλησία, την εκπαίδευση, τους άρρωστους και τους τρελούς. Στο εκτυφλωτικό ηλιόφως μια λεπτομέρεια, όπως μια καγκελωτή πόρτα, ή μια έπαλξη που μένει χωρίς υπερασπιστή τονίζεται με θαυμαστή ακρίβεια. Ακρίβεια τέτοια που βρίσκει κανείς μόνο στα ζωγραφικά έργα είτε των πολύ μεγάλων είτε των τρελών…»
Ο ναός του Αγίου Τίτου.
Η μέχρι παρεξηγήσεως γλαφυρή περιγραφή του ποιητή Χένρι Μίλερ κρύβει αλήθειες κάποιες από τις οποίες και σήμερα δεν θα δυσκολευτείς να αντιληφθείς. Γιατί οι πέντε περίπου δεκαετίες που πέρασαν από την επίσκεψη του Μίλερ στο Ηράκλειο είναι πολύ λίγες σε σχέση με τους αιώνες που δεν κατάφεραν να αλλάξουν τον χαρακτήρα της πόλης, που οι ντόπιοι ακόμα και σήμερα επιμένουν να το λένε Κάστρο – και όχι άδικα αφού μιλάμε για το μεγαλύτερο οχυρωματικό έργο της Μεσογείου. Ένα ενετικό έργο που χρειάστηκε 120 χρόνια για να ολοκληρωθεί και σημάδεψε την πορεία της πρωτεύουσας της Κρήτης αφήνοντάς της για κληρονομιά μια ρυμοτομία που θα έλεγε κανείς ότι καθορίστηκε από τις αμυντικές ανάγκες της πόλης. Κοιτώντας το χάρτη αντιλαμβάνεσαι του λόγου το αληθές: μιλάμε για δρόμους στενούς που αν δεν τους ξέρεις εύκολα χάνεσαι – και ευτυχώς που σήμερα υπάρχει το GPS.
Οδός Κουντουριώτη, δίπλα στο λιμάνι.
Μια πόλη χτισμένη προς τα μέσα και όχι προς τα έξω, προς τη θάλασσα, μια πόλη που θέλει υπομονή και επιμονή για να ανακαλύψεις όλες εκείνες τις γωνιές της που έχουν κάτι να σου δώσουν. Είναι ο Χάνδακας των Αράβων (Ραμπντ Ελ Καντάκ – Rabdh El Chandak), η Candia των Ενετών, ο Χάνδακας και το Ηράκλειο των Ελλήνων.
Μια βόλτα στον Χάνδακα
Η «Χανιόπορτα», στον προμαχώνα του Παντοκράτορα, στη δυτική πλευρά της οχύρωσης.
Αφήνοντας το αυτοκίνητο σε κάποιο πάρκινγκ, ίσως αυτό του λιμανιού, η πρώτη εύκολη επιλογή είναι ο Rocca a Mare (φρούριο της θάλασσας), ο «Κούλες» επί οθωμανικής κυριαρχίας, το κάστρο που αποτελεί σήμα κατατεθέν της πόλης, δεσπόζοντας στο παραλιακό μέτωπο.
Στη συνέχεια τον λόγο έχει ο ανήφορος της 25ης Αυγούστου με τα νεοκλασικά κτίρια και αξιοθέατα όπως ο ναός του Αγίου Τίτου και η Λότζια, που υπήρξε Λέσχη του Δούκα και των αξιωματούχων της Κρήτης και σήμερα στεγάζει το Δημαρχείο Ηρακλείου, για να βρεθείς τελικά στα «Λιοντάρια», την Κρήνη του Μοροζίνι, η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε περιπλάνηση στο ιστορικό κέντρο του Ηρακλείου.
Τα «Λιοντάρια», η κρήνη του Μοροζίνι, σημείο αναφοράς του ιστορικού κέντρου.
Ένα κέντρο το οποίο περιβάλλεται από τείχη και προμαχώνες μήκους 4,5 χιλιομέτρων που σήμερα αποτελούν όχι μόνο αξιοθέατο, αλλά και χώρο αναψυχής για τους Ηρακλειώτες που τα ανακάλυψαν ανεβαίνοντας και περπατώντας πάνω τους όταν αναζητούσαν διέξοδο στην καραντίνα.
Ανακαλύπτοντας το Ηράκλειο των τειχών: ο προμαχώνας του Αγίου Ανδρέα.
Στη βόλτα πάντως που κάνει σήμερα ο συνειδητοποιημένος περιηγητής οφείλει να συμπεριλάβει το αδιάφορης αρχιτεκτονικής, αλλά υψηλότατης πολιτιστικής αξίας αρχαιολογικό μουσείο με τους απίστευτους θησαυρούς του, στην πλατεία Ελευθερίας, όπου θα συναντήσει επίσης το άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου και θα έχει ακόμα μία άποψη από ψηλά του λιμανιού.
«Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος». Νίκος Καζαντζάκης, προμαχώνας Μαρτινένκο.
Στα “must” βάλτε επίσης το Ιστορικό Μουσείο, στο βόρειο παράκτιο μέτωπο, με τα άφθονα ευρήματα της βυζαντινής περιόδου. Ενώ δεν νοείται να επισκεφτείς το Ηράκλειο χωρίς να προσκυνήσεις στον τάφο του ογκόλιθου της λογοτεχνίας, Νίκου Καζαντζάκη, στον προμαχώνα Μαρτινέγκο.
Το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην πλατεία Ελευθερίας, στον προμαχώνα Βιτούρι.
Επάνω Αρχάνες: η πολύχρωμη έκπληξη
Βγαίνοντας από τα τείχη αποφασίζουμε να κινηθούμε όχι κατ’ ευθείαν προς τα Αστερούσια, τον οικισμό Καπετανιανά και τον τελικό προορισμό μας, τον Άγιο Ιωάννη στο Λιβυκό πέλαγος, αλλά να περάσουμε πρώτα από τις – χτισμένες σε μια κοιλάδα στα ανατολικά του όρους Γιούχτα – Αρχάνες, περίπου 15 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο.
Αμπέλια και χρυσές ελιές: ο πλούτος μιας ολόκληρης περιοχής.
Δύσκολο να μην έχετε αντιληφθεί την ύπαρξή τους, αν θέλετε και μόνο από την ενασχόληση των κατοίκων της με τη γεωργία που φέρνει το κρητικό κρασί στα ράφια των αθηναϊκών σούπερ μάρκετ, δύσκολο και να μην έχει υποπέσει στην αντίληψή σας κάποιο ρεπορτάζ σχετικό με τη γραφικότητά τους. Διευκρινίζουμε στο σημείο αυτό ότι μιλάμε επί της ουσίας για τις Επάνω Αρχάνες, το διοικητικό κέντρο της περιοχής, που είναι πολλαπλάσιες σε έκταση και πληθυσμό από τις Κάτω και στο παρελθόν, ευνοημένες από το ανάγλυφο της περιοχής, λειτούργησαν και ως το σημαντικο?τερο επαναστατικο? κε?ντρο της Ανατολικη?ς Κρη?της κατα? την επανα?σταση του 1897.
Στους γραφικούς πεζόδρομους των Αρχάνων.
Φτάνοντας εδώ, όσες φωτογραφίες και να έχεις δει, όσες περιγραφές και να έχεις διαβάσει, δεν μπορείς να μην εντυπωσιαστείς. Οι Αρχάνες είναι ένα πολύχρωμο στολίδι, ένας εξαιρετικά γραφικός οικισμός, με καλοδιατηρημένα νεοκλασικά και περιποιημένους πεζόδρομους που σε προσκαλούν να τους περπατήσεις με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι, για να πάρεις μαζί σου φεύγοντας όλη αυτή την ομορφιά. Θα μπορούσε κανείς να πει, τηρουμένων φυσικά των αναλογιών, ότι από αυτή και μόνο την άποψη, του πλήθους των εικόνων που σου προσφέρουν, μοιάζουν με το ιστορικό κέντρο των Χανίων. Και ακόμα, θα μπορούσε κανείς να πει, χωρίς να κάνει λάθος, ότι οι Αρχάνες είναι ένας τόπος που ευημερεί. Σιωπηλός μάρτυς της ευημερίας αυτής το πράσινο τοπίο όπου τα αμπέλια εναλλάσσονται με τις ελιές, μαρτυρώντας την ανάπτυξη της γεωργίας που προφανώς κράτησε στον τόπο τους τούτους τους Κρητικούς, που τροφοδοτούν όλη την Ελλάδα με κρασί, σταφίδες, σταφύλια και ελαιόλαδο.
Η άγρια ομορφιά της Κρήτης
Κατηφορίζοντας τα τελευταία 10, χωμάτινα χιλιόμετρα προς Άγ. Ιωάννη, με τον Κόφινα, να δεσπόζει στο τοπίο.
Αφήνοντας πίσω μας τις Αρχάνες, κατευθυνόμαστε προς τη νοτιότερη οροσειρά της Ευρώπης, τα Αστερούσια Όρη. Ο ορεινός όγκος που μας περιμένει στο βάθος προφανώς δεν έχει την αίγλη του Ψηλορείτη, από την άλλη όμως δεν παύει να αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικότατο τοπίο της Κρήτης.
Κάποια στιγμή η πεδιάδα – αυτή η εύφορη πεδιάδα που έφερνε κάποτε εργάτες γης για μεροκάματο ακόμα και απ’ τα Ανώγεια – τελειώνει και έρχεται η ώρα της ανάβασης. Το «καλό» κομμάτι της διαδρομής αποτελεί παρελθόν και τον λόγο τώρα έχει η οριακά στενή άσφαλτος με τις κλειστές φουρκέτες που σε φέρνουν όλο και πιο ψηλά χωρίς να ξέρεις ποια θα είναι η στιγμή που θα αντικρύσεις, έστω και από μακριά τη θάλασσα. Η ανάβαση φαίνεται να μην έχει τέλος και η αντίθεση του πράσινου κάμπου που αφήνουμε πίσω μας με τους άνυδρους βράχους που πάνω τους φυτρώνουν μόνο… κατσίκες γίνεται παραπάνω από εμφανής. Κάθε έξοδος από το αυτοκίνητο εδώ πάνω απαιτεί προσοχή – αν δεν θες να ψάχνεις την πόρτα σου – γιατί ο αέρας δεν αστειεύεται.
Ο μόνιμος σύντροφός μας στις ορεινές διαδρομές της Κρήτης.
Τη στιγμή που θα αναφωνήσεις «Θάλαττα θάλαττα» θα έχεις και την πρώτη επαφή με τα Καπετανιανά, τον γραφικό οικισμό που σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό μετατραπεί σε ξενώνα και αποτελεί κέντρο δραστηριοτήτων στη φύση. Και αν αναρωτηθείς ποιος και γιατί έχτισε εδώ πάνω, χωμένο – για την ακρίβεια κρυμμένο – μέσα στα βράχια αυτό το χωριουδάκι η απάντηση είναι φυγάδες! Είναι ο εθνικός ήρωας της Κρήτης ο Γιώργης Δασκαλογιάννης που με τους άλλους Σφακιανούς που ξεσηκώθηκαν το 1770 εναντίον των Τούρκων ήρθε εδώ ψηλά για να κρυφτεί και να σωθεί ιδρύοντας τα «Μικρά Σφακιά», που στη συνέχεια μετονομάστηκαν σε Καπετανιανά Η ζωή επιστρέφει στο χωριό μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, όταν κάτοικοι του Ασφέντου Σφακίων μεταναστεύουν εδώ και ιδρύουν τα «Μικρά Σφακιά», τα οποία μετονομάζονται σε «Καπετανιανά», λόγω της συμμετοχής των κατοίκων τους σε όλες τις μεγάλες επαναστάσεις του 19ου αιώνα.
Εδώ τα δέντρα φυτρώνουν ακολουθώντας τη ροή του ανέμου.
Ο Κόφινας η κορυφή – η κορυφή των Αστερουσίων με το ιδιαίτερα χαρακτηριστικό σχήμα θα μας συντροφεύει στο επόμενο μισάωρο καθώς θα κατηφορίζουμε στο χωματόδρομο προς τον Άγιο Ιωάννη. Ένας ακόμα μικρός οικισμός στη μέση του πουθενά, με ελάχιστη τουριστική υποδομή – ότι πρέπει για αυτόν που στις διακοπές του αναζητά την ηρεμία ή – και γιατί όχι – την απομόνωση. Μια βόλτα στον χωμένο στο βράχο ναό του Αγ. Ιωάννη και μετά επιλέγεις είτε τη μικρή παραλία του Αγ. Ιωάννη, είτε, αν θέλεις ακόμα λιγότερο κόσμο, τη διπλανή, μεγαλύτερη σε μήκος παραλία της Ελυγιάς.
Η μικρή, αλλά όμορφη, παραλία του Αγίου Ιωάννη.
Έχεις προφανώς φτάσει στο τέλος μιας διαδρομής με ουκ ολίγες εναλλαγές και το τι θα κάνεις στη συνέχεια εξαρτάται από τον βαθμό ανησυχίας του εξερευνητή που κρύβεις μέσα σου. Υπάρχουν διαδρομές προς τα ανατολικά που σε φέρνουν από τα Καπετανιανά στον Κόφινα ή στη μονή Κουδουμά, που βρίσκεται σχεδόν πάνω στην ομώνυμη παραλία. Ενώ προς τα δυτικά σε περιμένει το φαράγγι και η παραλία της Τρυπητής, η παραλία Λούτρας και ο Λέντας, όπου υπάρχει και μια κάπως πιο εκτεταμένη τουριστική υποδομή. Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός καλό είναι να θυμάται ότι η ανακάλυψη της άγριας και όμορφης αυτής πλευράς της Κρήτης έχει να κάνει με διαδρομές αυξημένου βαθμού δυσκολίας που απαιτούν και χρόνο, και κόπο, και καμιά τρόπο.
ΥΓ. Ευχαριστούμε για τη βοήθεια την αρχαιολόγο Λιάνα Σταρίδα.
DACIA SANDERO Stepway 1.0 TCe 100 LPG
Το πιο προσιτό Crossover της αγοράς – και μάλιστα στην έκδοση διπλού καυσίμου, βενζίνης-υγραερίου (LPG) που συνδυάζει το χαμηλό κόστος κίνησης με την αυξημένη αυτονομία των δύο ρεζερβουάρ, ό,τι καλύτερο για μια περιήγηση, ήταν το αυτοκίνητο που μας μετέφερε από την πολύβουη πρωτεύουσα της Κρήτης στα νότια παράλιά της, μέσα από μια «αυθεντική» διαδρομή που ταίριαζε γάντι στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Πρόκειται για το εντελώς νέο Dacia Sandero Stepway, που με την αυξημένη απόστασή του από το έδαφος, η οποία φτάνει τα 20,1 cm και ανταγωνίζεται ευθέως τα περισσότερα SUV της αγοράς και δεν είχε κανένα πρόβλημα να κινηθεί με άνεση στους χωματόδρομους των Αστερουσίων.
Ο στενός ασφατοστρωμένος δρόμος ελίσσεται διαρκώς ανάμεσα στο ξερό τοπίο των Αστερουσίων.
Είναι ένα γνήσιο crossover – και το δείχνει – το νέο Sandero Stepway, με αισθητικές λεπτομέρειες που το διαφοροποιούν από ένα κοινό ΙΧ, αλλά και με χρηστικού χαρακτήρα στοιχεία, όπως οι μπάρες οροφές που μετατρέπονται εύκολα σε σχάρα για μεταφορά φορτίων έως 80 kg. Με δυο λόγια το νέο Sandero Stepway είναι προσανατολισμένο στη «φυγή» από την καθημερινότητα, την οποία όμως δεν την… φοβάται, καθώς είναι εξοπλισμένο με ότι απαιτείται για να εγγυηθεί την ασφάλεια και την άνεση του οδηγού και των επιβατών του. Εμείς είχαμε την ευκαιρία να αξιοποιήσουμε ευρύτατα τη συνδεσιμότητα με Android Auto, ωστόσο η τεχνολογική αναβάθμιση του νέου Sandero είναι πολύ ευρύτερη.
Κατηφορίζοντας προς τον Άγιο Ιωάννη.
Τέλος, στις διαδρομές μας εντός και εκτός Ηρακλείου δεν πάψαμε στιγμή να εκμεταλλευόμαστε τις αρετές του τρικύλινδρου turbo κινητήρα των 999 κ.εκ. (ιδιαιτέρως κατά τη λειτουργία του με LPG που χαρακτηρίζεται από αυξημένη απόδοση) ο οποίος συνδυάζεται με 6-άρι χειροκίνητο κιβώτιο και κινεί σβέλτα – και χωρίς να ζορίζεται το αυτοκίνητο.
Info
• Είναι μάλλον περιττό να μιλήσει κανείς για επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, ωστόσο τη συμβουλή να βρεθείτε εκεί νωρίς το πρωί – και σωστά εφοδιασμένοι – για να αποφύγετε τη ζέστη, οφείλουμε να τη δώσουμε.
• Η επίσκεψη στο άλλο μεγάλο Μινωικό Ανάκτορο του νομού Ηρακλείου, αυτού της Φαιστού, απαιτεί τη διοργάνωση μιας μικρής ημερήσιας εκδρομής που μπορεί να συνδυαστεί με τη διάσημη, άκρως τουριστική παραλία που ακούει στο όνομα Μάταλα. Ή αν έχετε λίγο χρόνο επιπλέον, με τις μοναδικές παραλίες του Αγίου Παύλου και της Τριόπετρας, αλλά και το γραφικό λιμανάκι της Αγίας Γαλήνης, στα νότια του νομού Ρεθύμνης.
• Την προσοχή σας αξίζει επίσης, είτε έχετε παιδιά είτε όχι, το μεγάλο ενυδρείο CRETAquarium, στις Γούρνες, ανατολικά του Ηρακλείου. Το CRETAquarium εξειδικεύεται στην παρουσίαση των ειδών και των οικοσυστημάτων της Μεσογείου: σε 60 ενυδρεία διαφόρων μεγεθών, με συνολικό όγκο 1.700.000 λίτρων θαλασσινού νερού, φιλοξενούνται 2.000 δείγματα από 200 διαφορετικά είδη.
• Τέλος, στην ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου (https://www.heraklion.gr/visitor/walking-town) θα βρείτε μια σειρά προτάσεις για διαδρομές στο ιστορικό κέντρο της πόλης.
